Έργα συντήρησης και αποκατάστασης στην Αρχαία Ολυμπία

Αυτοψία στα έργα – προϋπολογισμού 8.500.000 ευρώ- που πραγματοποιούνται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας πραγματοποίησε η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Παράλληλα, επίκειται η έναρξη εργασιών προστασίας, αποκατάστασης και ανάδειξης σε ακόμη τρία μνημεία. 

Πιο συγκεκριμένα, σε πλήρη εξέλιξη, με ορίζοντα ολοκλήρωσης εντός του 2025, βρίσκονται τα έργα, τα οποία υλοποιούνται από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων επί της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η οποία εδράζεται επί των καταλοίπων του εργαστηρίου του Φειδία. Το εργαστήριο του Φειδία – Παλαιοχριστιανική Βασιλική, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας, διότι διατηρεί πλήρως τα κατάλοιπα της φάσης του κλασικού κτιρίου- το οποίο με βάση τα ευρήματα έχει ταυτιστεί με το εργαστήριο του Φειδία- ενώ ταυτόχρονα οι τοίχοι του ρωμαϊκού κτηρίου σώζονται σε μεγάλο ύψος. Επίσης, είναι ένα από τα λίγα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας που η χρήση του ήταν συνεχής από την κλασική έως και τη βυζαντινή εποχή, όταν το ιερό της Ολυμπίας είχε παύσει να λειτουργεί.

Η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού υλοποιεί και το έργο συντήρησης και αποκατάστασης των Θερμών του Λεωνιδαίου, χρονολογούμενο στον 3ο αι. μ.Χ. Πρόκειται για λουτρό αποτελούμενο από τέσσερις καμαροσκέπαστες αίθουσες και είναι το μόνο κτήριο, εντός του αρχαιολογικού χώρου, που σώζει σχεδόν εξ ολοκλήρου την οροφή του. Σώζονται ακόμη τα ψηφιδωτά του δάπεδα, τα οποία συντηρούνται και αναδεικνύονται, το τελειοποιημένο σύστημα θέρμανσης των τοίχων, καθώς και το σύστημα ύδρευσης του. 

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας έχει αναλάβει και ολοκληρώνει την αποκατάσταση και συντήρηση του συγκροτήματος των Νοτίων Θερμών. Πρόκειται για οικοδόμημα το οποίο συνθέτει μια ιδιαίτερα πολύπλοκη κάτοψη, ως τώρα δύσκολα αναγνώσιμη από τον επισκέπτη. Η επιλογή της θέσης ανέγερσης του μνημείου φαίνεται ότι προέκυψε βάσει της δυναμικής διαχρονικής εξέλιξης της Αρχαίας Ολυμπίας, και η λειτουργία του εξυπηρετούσε τις αυξανόμενες ανάγκες των επισκεπτών. Η χρονολόγηση του μνημείου είναι περί το 300 μ.Χ., αν και νεότερα στοιχεία που προέκυψαν κατά τη διάρκεια του έργου, πιθανότατα επιτρέπουν την πρωϊμότερη χρονολόγηση του. 

Στα… σκαριά

Τα τρία νέα έργα, η έναρξη υλοποίησης των οποίων επίκειται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, μετά την έγκριση της ΒΑΑ από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, συνολικού προϋπολογισμού 3.600.000 ευρώ είναι: 

1. Η τρίτη φάση της αποκάλυψης και ανάδειξης του Γυμνασίου -του μοναδικού σωζόμενου ολυμπιακών διαστάσεων μνημείου στο είδος του. 

2. Η αποκατάσταση του αναλήμματος του ανδήρου των θησαυρών του Κρονίου Λόφου 

3. Η αποκατάσταση του Οκταγώνου, μέρους των Ανατολικών Θερμών (3ος αι. μ.Χ.), ή της λεγομένης «Οικίας του Νέρωνος», της έπαυλης του Νέρωνα (1ος αι. μ.Χ.), η οποία κατασκευάστηκε ειδικά για τη διαμονή του αυτοκράτορα, ο οποίος ήρθε στην Ολυμπία, έλαβε μέρος στους Αγώνες και χρίστηκε Ολυμπιονίκης. Το συγκρότημα σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, ενώ τα ψηφιδωτά του δαπέδου, τα οποία απεικονίζουν θαλάσσια όντα, είναι εντυπωσιακά. 

Η Λίνα Μενδώνη πραγματοποίησε αυτοψία και στο εργοτάξιο του νέου σύγχρονου και λειτουργικού χώρου έκδοσης εισιτηρίων και του πωλητηρίου, το οποίο υλοποιείται από τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) -προϋπολογισμού 750.000 ευρώ από πόρους του ΤΑΑ- καθώς και στο κτήριο του αναψυκτηρίου, στο οποίο βρίσκονται σε εξέλιξη επισκευαστικές εργασίες από τον ΟΔΑΠ.

Ο γρύπας επέστρεψε σπίτι του

Στη συνέχεια, η Υπουργός Πολιτισμού παρέστη στην τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, για την παράδοση της κεφαλής του Γρύπα, που επαναπατρίστηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης (MET), στα τέλη Φεβρουαρίου. 

«Κάθε επαναπατρισμός είναι μία ξεχωριστή στιγμή» τόνισε η κ. Μενδώση και συνέχισε λέγοντας ότι «μας θυμίζει το μείζον εθνικό μας αίτημα: Τον επαναπατρισμό και την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στη γη που τα γέννησε, κάτω από το αττικό φως».

Η έρευνα από την αρμόδια Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του Υπουργείου Πολιτισμού στο Αρχείο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η κεφαλή του γρύπα που μέχρι πρότινος βρισκόταν στο ΜΕΤ ταυτίζεται με εκείνη που είχε βρεθεί στην Αρχαία Ολυμπία, τον Δεκέμβριο 1914, από τον επιμελητή του Μουσείου Θεμιστοκλή Καραχάλιο. Το αρχαίο είχε εντοπιστεί στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου, δίπλα στο αρχαίο Γυμνάσιο της Ολυμπίας, σε χώματα που είχαν παρασυρθεί από το ποτάμι και είχε παραδοθεί από τον επιμελητή στο Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, όπου έγινε ο καθαρισμός του. Η πρώτη δημοσίευση της αρχαίας κεφαλής με φωτογραφική τεκμηρίωση έγινε το 1915, στο Αρχαιολογικό Δελτίο, την επίσημη έκδοση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Σύμφωνα με το αρχειακό υλικό που εντόπισε η αρμόδια Διεύθυνση, ο γρύπας κλάπηκε την δεκαετία του 1930 από το Μουσείο. Η πρώτη αναφορά στην απώλειά του γίνεται το 1937-1938, στην ετήσια έκθεση των Γερμανών ανασκαφέων της Ολυμπίας. Το 1940 η Αρχαιολογική Υπηρεσία διερεύνησε την υπόθεση της κλοπής, η οποία φαίνεται ότι έγινε το 1936 και προχώρησε στις ενδεδειγμένες ενέργειες κατά των προσώπων που είχαν την ευθύνη της φύλαξης των συλλογών την περίοδο αυτή. Η αντίστοιχη έρευνα στα αρχεία του ΜΕΤ επιβεβαίωσε το χρόνο κλοπής της κεφαλής, καθώς φαίνεται ότι αυτή πωλήθηκε το καλοκαίρι του 1936 από Έλληνα αρχαιοπώλη στον Αμερικανό αρχαιοπώλη J. Brummer, για να πωληθεί στη συνέχεια, το 1948, στον W. C. Baker, και να καταλήξει κατόπιν δωρεάς, το 1971, μαζί με τα υπόλοιπα αντικείμενα της Συλλογής Baker, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.